Gehandicapten versuft door medicatie

In het Nederlands Dagblad staat op de voorpagina het bericht:

Onnodige medicatie gehandicapten

van onze redactie binnenland

DEN HAAG - Verstandelijk gehandicapten krijgen op grote schaal medicijnen toegediend tegen psychosen om probleemgedrag te onderdrukken. Dat gebeurt vaak zonder medische noodzaak.

Dat stellen twee psychiaters en twee farmacologen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde . Ongeveer veertig procent van de bewoners in instellingen voor verstandelijk gehandicapten slikt een antipsychoticum. In gezinsvervangende huizen ligt het aantal op vijftien procent. Een goede psychiatrische reden ontbreekt echter vaak. Bovendien neemt het agressief gedrag er op termijn niet door af, blijkt uit recent onderzoek in Groot-Brittannië en Australië. Antipsychotica worden vaak in een crisissituatie voorgeschreven als de bewoner agressief wordt of juist heel angstig en in zichzelf gekeerd. De medicijnen hebben een rustgevende, angstremmende werking, maken de gebruiker suf en zorgen ervoor dat de situatie niet escaleert. Maar als de crisis eenmaal is geweken, moet volgens de deskundigen kritisch worden beoordeeld of doorslikken zinvol is. Dat gebeurt lang niet altijd, stellen ze vast. Verstandelijk gehandicapten blijven vaak de pillen slikken en de medicatie wordt veelal ook niet verminderd. Volgens de specialisten gebeurt dat mede onder druk van overbelaste stafleden of familieleden, die de angstige patiënt niet aan kunnen. De antipsychotica kunnen soms ernstige bijwerkingen hebben, zoals apathie, emotionele afvlakking, spierstijfheid en trillende armen of benen.

Inspectie
De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) zegt het probleem te kennen. De IGZ wil volgend jaar extra toezicht houden op medicatie en veiligheid in de zorg voor verstandelijk gehandicapten en demente ouderen. Onnodig gebruik van antipsychotica en andere psychofarmaca kan volgens de onderzoekers worden verminderd door meer personeel, betere diagnoses en meer wetenschappelijk onderzoek naar de medicijnen en het effect ervan op mensen met een verstandelijke handicap.

In datzelfde nummer staat ook het artikel:

Rustig maar apathisch door pillen

door Marijn Kramp en Floor Ligtvoet

Veertig procent van de verstandelijk gehandicapten in instellingen krijgt een medicijn tegen psychosen toegediend. ,,Het vlakt agressieve en sombere bewoners wel af, maar we weten niet wat er precies met ze aan de hand is.''

DEN HAAG - Paulien stond altijd bekend als een gezellige, vrolijke gehandicapte met het Down-syndroom. Gek op muziek, dansen en toneel. Maar haar uitbundigheid verdween toen ze een keer goed ziek werd. Nadien was ze somber, dwars én agressief. Plotseling was de kleine vrouw in staat de groepsleiding aan te vliegen.

Wat zat haar toch dwars? Paulien, die nauwelijks kon praten, kon het niet duidelijk maken. Toen de woedeaanvallen steeds vaker terugkwamen, schreef de neuroloog haar haloperidol voor, een antipsychoticum. Omdat Paulien in de groep lastig bleek te handhaven, werd de dosis gaandeweg opgevoerd van vier naar achttien milligram. Tegen die tijd deed ze niet veel meer dan op een stoel voor zich uitstaren. Antipschychotica worden op grote schaal toegediend aan verstandelijk gehandicapten terwijl volstrekt onduidelijk is of de patiënten psychotisch zijn. Het onderwerp ligt gevoelig in de sector. Behandelaren zijn bang voor het beeld dat bewoners worden 'platgespoten' omdat ze onhandelbaar zijn.

Teken
De praktijk is genuanceerder, zegt Arjen Louisse, instellingsarts van De Bruggen in Zwammerdam. Groepsleiding, ouders en artsen proberen juist het leed en ongemak van de bewoners weg te nemen. ,,Agressief gedrag is altijd een teken dat een bewoner, op zijn zachtst gezegd, niet lekker in zijn vel zit. Maar het is roeien met de riemen die je hebt'', benadrukt Louisse, tevens voorzitter van de Nederlandse Vereniging Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten (NVAVG). ,,Antipsychotica vlakken depressies en agressie wel af, maar we weten vaak niet precies wat er met de bewoners aan de hand is. Dat is vaak heel moeilijk te achterhalen.''
Psychiater Joost-Jan Stolker van GGZ-instelling Altrecht noemt het stellen van een diagnose bij verstandelijk gehandicapten ,,bijzonder complex''. Ze begrijpen woorden als angst en somberheid vaak niet, stelt hij. Bovendien kan iemand levendig met zichzelf of fantasievrienden in gesprek zijn zonder dat hij aan hallucinaties lijdt. Wie als psychiater deze 'symptomen' verkeerd interpreteert, komt makkelijk uit bij een psychotische stoornis en schrijft antipsychotica voor.
Dat er in deze sector een groot tekort is aan psychiaters, helpt ook al niet. Louisse: ,,Zonder hun kennis geen goede diagnose.''
Voor zover Louisse weet is er nog nooit onderzocht in welke mate het gebruik van antipsychotica bij verstandelijk gehandicapten kan worden verminderd. Op basis van zijn eigen ervaring schat hij dat een kwart van de huidige gebruikers zonder zou kunnen: ,,Maar dat is wel in de ideale wereld waar de zorg geen handen en geld te kort komt en er voldoende kennis voorhanden is.''

Niet snel klagen
De Inspectie voor de Gezondheidszorg kent het probleem, maar zegt er maar weinig klachten over te krijgen. Dick Jager van KansPlus, een belangennetwerk voor verstandelijk gehandicapten en hun familieleden, kijkt hier niet van op.
,,Ouders zullen ook niet snel klagen als hun kind suf en apathisch wordt van de medicijnen'', stelt hij. ,,Mensen die jarenlang uit hun slaap zijn gehouden door hun verstandelijk gehandicapte kind zijn vaak blij met een plaats in een instelling. De eerste jaren kan die instelling geen kwaad doen. Ook niet als er te weinig personeel en kennis is om hun kind de aandacht te geven die het feitelijk nodig heeft. Bovendien is er altijd de angst dat klagen weerslag kan hebben op het kwetsbare kind.''
Pauliens ouders en haar groepsleiders ervoeren het gebruik van de antipsychotica als kiezen tussen twee kwaden. De depressie en agressie waar Paulien mee kampte, maakte plaats voor apathie. Er is nog heel wat gepuzzeld op Pauliens medicatie, maar ze is nooit meer het stralende middelpunt geworden dat ze was.

De naam Paulien is gefingeerd op verzoek van de instelling. Veel onnodig medicijngebruik onder verstandelijk gehandicapten Antipsychotica worden vaak toegediend aan verstandelijk gehandicapten, terwijl onduidelijk is of ze psychotisch zijn.